กลอนสุภาพ

กาพย์ห่อโคลง

โคลงสี่สุภาพ

อินทรวิเชียรฉันท์

เห่เรือหลวงและเห่เรือเล่น

เห่เรือหลวงและเห่สังวาส

เห่สังวาสและเห่ครวญ

เห่เรือเล่นและเห่สังวาส

เพื่อขับเห่ในกระบวนเรือเสด็จประพาสทางชลมารค

เพื่อขับเห่ในกระบวนเรือเสด็จในเทศกาลลอยพระประทีป

เพื่อขับเห่ในกระบวนเรือเสด็จไปพระราชทานผ้าพระกฐิน

เพื่อขับเห่ในคราวตามเสด็จพระเจ้าอยู่หัวบรมโกศไปทรงบำเพ็ญพระราชกุศลที่พระพุทธบาท สระบุรี

เพื่อขับบูชาพระแม่คงคาในโอกาศวันลอยกระทง

เพื่อเป็นเครื่องผ่อนแรงมิให้รู้สึกเหน็ดเหนื่อย

เพื่อบอกสัญญาณให้พร้อมเพรียงกัน

เพื่อให้เกิดความสนุกสนาน

การผลัดเปลี่ยนเวรยาม

การบอกเวลา

การบอกเวลาเปลี่ยนเวรยาม

การบอกเวลาออกเวรและเข้ารับเวรใหม่

ม่านกรองทองรจนา หลังคาแดงแย่งมังกร

เรียมคะนึงถึงเอวบาง เคยแนบข้างร้างแรมนาน

คะนึงนุชสุดสายสมร มาด้วยพี่จะดีใจ

เนื้ออ่อนอ่อนแต่ชื่อ เอนื้น้องฤาอ่อนทั้งกาย

1

2

3

4

สวะเห่ มูลเห่ ช้าลวะเห่

สวะเห่ ช้าลวะเห่ มูลเห่

ช้าลวะเห่ มูลเห่ สวะเห่

มูลเห่ สวะเห่ ช้าลวะเห่

โคลงสี่สุภาพ+กลอนแปด

โคลงสี่สุภาพ+ฉันท์11

โคลงสี่สุภาพ+กาพย์ยานี 11

โคลงสี่สุภาพ+กาพย์สุรางคนางค์ 28

เรือครุฑยุดนาค

เรือสรมุข

เรือสมรรถไชย

เรือสุวรรณหงส์

ลักษณะสูงโปร่งเหมือนพาหนะทรงของพระพาย

มีความเร็วดั่งลม มีเสียงเส้าคอยให้จังหวะท้ายเรือ

กำลังจะกระโจนลงสู่แม่น้ำและมีความลำพองใจ

มีปีกที่เหมือนกับกำลังจะลอยไปในอากาศ

เหมือนตาน้องที่ดูแหลมคม

คิดถึงน้องที่มีรูปเอวสวยงาม ผมยาวประบ่าสวยงาม

ดั่งสีขาวผ่องเป็นมันวาวของปลา ไม่เหมือนความงามของน้อง งามราวกับเนื้อตัวสองสี

เนื้อน้องอ่อนทั้งตัว ใครได้สัมผัสไม่วายตรึงอยู่ในใจ

ปลาแมลงภู่

ปลาเสือ

ปลาหวีเกศ

ปลาชะแวง

เช้า

สาย

บ่าย

ค่ำ

ตีสอง

ตีสาม

ตีสี่

ไม่ได้นอน

เป็นกวีสมัยอยุธยาตอนปลาย

เคยรับหน้าที่ซ่อมสร้างวิหารวัดมงคลบพิตร

ได้รับการสถาปนาเป็นเจ้าฟ้ากรมขุนสุเรนทรพิทักษ์

ได้รับการแต่งตั้งให้เป็นพระมหาอุปราช ในรัชกาลสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวบรมโกศ

กวีทรงพระนิพนธ์วรรณคดีเรื่องนี้ระหว่างเสด็จไปอยุธยา

โดยทางเรือ

ลักษณะคำประพันธ์ประกอบด้วย โคลงสี่สุภาพ

กาพย์ยานี 11 และร่ายยาว

เนื้อหาประกอบด้วยบทพรรณนาชมเรือและชมธรรมชาติ

โดยมีการรำพึงรำพันถึงนางอันเป็นที่รัก

กวีทรงพระนิพนธ์เพื่อใช้เห่เรือพระที่นั่งของพระองค์เอง

แต่ในยุคต่อมา วรรณคดีเรื่องนี้ใช้ในการเห่เรือเล่น

สรมุขมุขสี่ด้าน เพียงพิมานผ่านเมฆา

ม่านกรองทองรจนา หลังคาแดงแย่งมังกร

สุวรรณหงส์ทรงพู่ห้อย งามชดช้อยลอยหลังสินธุ์

เพียงหงส์ทรงพรหมินทร์ ลินลาศเลื่อนเตือนตาชม

สมรรถชัยไกรกาบแก้ว แสงแวววับจับสาคร

เรียบเรียงเคียงคู่จร ดั่งร่อนฟ้ามาแดนดิน

กรีธาหมู่นาเวศ จากนคเรศโดยสาชล

เหิมหื่นชื่นกระมล ยลมัจฉาสารพันมี

อุปมา

อติพจน์

อุปลักษณ์

บุคลาธิษฐาน

สุวรรณหงส์ทรงพู่ห้อย งามชดช้อยลอยหลังสินธุ์

เพียงหงส์ทรงพรหมินทร์ ลินลาศเลื่อนเตือนตาชม

น้ำเงินคือเงินยวง ขาวพรายช่วงสีสำอาง

ไม่เทียบเปรียบโฉมนาง งามเรืองเรื่อเนื้อสองสี

งามทรงวงดั่งวาด งามมารยาทนาดกรกราย

งามพริ้มยิ้มแย้มพราย งามคำหวานลานใจถวิล

ดุเหว่าเจ่าจับร้อง สนั่นก้องซ้องเสียงหวาน

ไพเราะเพราะกังวาน ปานเสียงน้องร้องสั่งชาย

ชะแวงแฝงฝั่งแนบ ชะวาดแอบแปบปนปลอม

เหมือนพี่แอบแนบถนอม จอมสวาทนาฏบังอร

หางไก่ว่ายแหวกว่าย หางไก่คล้ายไม่มีหงอน

คิดอนงค์องค์เอวอร ผมประบ่าอ่าเอี่ยมไร

เพรางายวายเสพรส แสนกำสรดอดโอชา

อิ่มทุกข์อิ่มชลนา อิ่มโศกาหน้านองชล

ประยงค์ทรงพวงห้อย ระย้าย้อยห้อยพวงกรอง

เหมือนอุบะนวลละออง เจ้าแขวนไว้ให้เรียมชม

สาวหยุดพุทธชาด บานเกลื่อนกลาดดาษดาไป

นึกน้องกรองมาลัย วางให้พี่ข้างที่นอน

เต็งแต้วแก้วกาหลง บานบุษบงส่งกลิ่นอาย

หอมอยู่ไม่รู้หาย คล้ายกลิ่นผาเจ้าตาตรู

พิกุลบุนนาคบาน กลิ่นหอมหวานซ่านขจร

แม้นนุชสุดสายสมร เห็นจะวอนอ้อนพี่ชาย

พุดจีบกลีบแสล้ม พิกุลแกมแซมสุกรม

หอมชวยรวยตามลม เหมือนกลิ่นน้องต้องติดใจ

เรือครุฑยุดนาคหิ้ว ลิ่วลอยมาพาผันผยอง

พลพายกรายพายทอง ร้องโห่เห่โอ้เห่มา

เรื่อยเรื่อยมาเรียงเรียง นกบินเฉียงไปทั้งหมู่

ตัวเดียวมาพลัดคู่ เหมือนพี่อยู่ผู้เดียวดาย

ดุเหว่าเจ่าจับร้อง สนั่นก้องซ้องเสียงหวาน

ไพเราะเพราะกังวาน ปานเสียงน้องร้องสั่งชาย

ยามสองฆ้องยามย่ำ ทุกคืนค่ำย่ำอกเอง

เสียงปี่มี่ครวญเครง เหมือนเรียมร่ำคร่ำครวญนาน

แมลงภู่คู่เคียงว่าย เห็นคล้ายคล้ายน่าเชยชม

คิดความยามเมื่อสม สนิทเคล้าเจ้าเอวบาง

เรือสิงห์วิ่งเผ่นโผน โจนตามคลื่นฝืนฝ่าฟอง

ดูยิ่งสิงห์ลำพอง เป็นแถวท่องล่องตามกัน

นกแก้วแจ้วแจ่มเสียง จับไม้เรียงเคียงคู่สอง

เหมือนพี่นี้ประคอง รับขวัญน้องต้องมือเบา

หางไก่ว่ายแหวกว่าย หางไก่คล้ายไม่มีหงอน

คิดอนงค์องค์เอวอร ผมประบ่าอ่าเอี่ยมไร

เต็งแต้วแก้วกาหลง บานบุษบงส่งกลิ่นอาย

หอมอยู่ไม่รู้หาย คล้ายกลิ่นผาเจ้าตาตรู

งามทรงวงดั่งวาด งามมารยาทนาดกรกราย

งามพริ้มยิ้มแย้มพราย งามคำหวานลานใจถวิล

เพียนทองงามดั่งทอง ไม่เหมือนน้องห่มตาดพราย

กระแหแหห่างชาย ดั่งสายสวาทคลาดจากสม

ปลาสร้อยลอยล่องชล ว่ายเวียนวนปนกันไป

เหมือนสร้อยทรงทรามวัย ไม่เห็นเจ้าเศร้าบ่วาย

เพรางายวายเสพรส แสนกำสรดอดโอชา

อิ่มทุกข์อิ่มชลนา อิ่มโศกาหน้านองชล

รอนรอนสุริยโอ้ อัสดง

เรื่อยเรื่อยลับเมรุลง ค่ำแล้ว

ยามสองฆ้องยามย่ำ ทุกคืนค่ำย่ำอกเอง

เสียงปี่มี่ครวญเครง เหมือนเรียมคร่ำร่ำครวญนาน

เรื่อยเรื่อยมารอนรอน ทิพากรจะตกต่ำ

สนธยาจะใกล้ค่ำ คำนึงหน้าเจ้าตาตรู