ถึงตระนาวตระหน่ำซ้ำ สงสาร อรเอย

จากมามาลิ่วล้ำ ลำบาง

แรมราคแสนร้อยร้อน ฤเถ้า เรียมทน

เจดีย์ระดะแซง เสียดยอด

พรรณนาการเดินทาง

ชมบ้านเมือง

สดุดีพระมหากษัตริย์

พรรณนาการจากนาง

สื่อความรู้สึกลึกซึ้งที่มีต่อนางอันเป็นที่รัก

สื่อความรู้สึกที่มีต่อมารดา

สื่อความรู้สึกที่เต็มไปด้วยความโกรธ

สื่อความรู้สึกถึงธรรมชาติของชีวิต

ม้า

เรือ

รถยนต์

เกวียน

ชุมพร

เมืองตะนาวศรี

เพชรบุรี

ถลาง

จำใจต้องจากนางอันเป็นที่รัก เหมือนหัวใจของพี่ถูกพรากไปจากน้อง

ถ้าควักหัวใจออกมาได้จะฝากไว้กับน้อง

จำใจต้องจากน้องไปด้วยความอาลัยอาวรณ์

ถ้าปลิดหัวใจให้น้องได้ พี่จะทำทันทีด้วยความรักและอาลัย

ผมงาม

ตางาม

คิ้วงาม

เล็บงาม

พระอินทรเทพ

พระศิวะเทพ

พระวิษณุเทพ

พระพรหมเทพ

พระอินทร์

พระนารายณ์

พระพรหม

พระพิฆเนศ

ขีรสาคา

เสนนาคร

นีลสาคร

ปีตสาคร

แก้วสามดวง

ความดีสามสิ่งที่ควรทำ

ทองคำสามอย่าง

ของสามสิ่งที่ควรมี

ขีรสาคร

ปีตสาคร

นีลสาคร

ผลิกสาคร

ตรีโลก

ด้าว

แผ่นฟ้า

เมืองเมรุ

อุปมา

บุคคลวัต

อธิพจน์

อุปลักษณ์

การเร่ร่อน

การพลัดพราก

ความโศกเศร้า เสียใจ

ความรัก

รสรัก รสอาลัย

รสคำ รสความ

รสชมความงาม

รสบรรยายสถานที่

เป็นต้นแบบของนิราศเรื่องอื่น

บรรยายเนื้อหาและสภาพสังคมได้ดี

มีความวิจิตรบรรจง แสดงความรู้สึกของผู้แต่ง

นำนิราศที่มีอยู่แล้วมาปรับให้ทันสมัย

สวรรค์ - นรก

บุพเพสันนิวาส

เวียนว่ายตายเกิด

บาป – บุญ

อุปมา

อุปลักษณ์

สัทพจน์

อติพจน์

เอียงอกเทความรู้สึกเพื่อบอกความในใจแก่น้อง

แม้จะใช้เขาพระสุเมรุเป็นปากกาจุ่มน้ำในมหาสมุทร ละลายดินเป็นหมึก

ใช้อากาศเป็นแผ่นกระดาษเพื่อพรรณนาความรักความอาลัยก็ยังไม่พอ

น้องจะรู้หรือไม่ว่าพี่ทุกข์ร้อนคิดถึงน้องเพียงใด โปรดบอกพี่ด้วย

ตางาม

วัยงาม

ผมงาม

ผิวงาม

เห็นจากจากแจกก้าน แกมระกำ

ถนัดระกำกรรมจำ จากช้า

บาปใดที่โททำ แทนเท่า ราแม่

จากแต่คาบนี้หน้า พี่น้องคงถนอม

เห็นจากจากแจกก้าน แกมระกำ

ถนัดระกำกรรมจำ จากช้า

บาปใดที่โททำ แทนเท่า ราแม่

จากแต่คาบนี้หน้า พี่น้องคงถนอม

เริอแพ

เรือตามขบวน

เรือส่งสินค้า

เรือสำหรับฝ่ายใน

จรรโลงวัฒนธรรม

การเกี้ยวพาราสีตามขนบธรรมเนียมไทย

สะท้อนสภาพสังคมสมัยก่อน

เหมาะแก่การเป็นต้นแบบในการประพันธ์โคลงสี่สุภาพ

เมื่อต้องเดินทางกับทัพหลวงไปปราบพม่า

เมื่อต้องเดินทางไปปราบหัวเมืองฝ่ายใต้ที่คิดการกบฏ

เมื่อต้องเดินทางกับทัพหน้าไปปราบพม่ายังบางสะพาน

เมื่อต้องเดินทางกับทัพหน้าไปสังเกตการณ์ทัพพม่า ยังเมืองตะนาวศรี

แสงจันทร์

แสงอาทิตย์

แสงของดวงดาว

แสงของพระธรรม

ปราศจากมลทิน

หญิงสาว

แก้ม

นอนหลับ

ลำธารใหญ่

ป่าหิมานต์

ทางเดิน

ที่พักผ่อน

โบสถ์ระเบียงมรฑปพื้น ไพหาร

ธรรมาสน์ศาลาลาน พระแผ้ว

อยุธยายศล่มแล้ว ลอยสวรรค์ ลงฤา

สิงหาสน์ปรางค์รัตน์บรร เจิดหล้า

เรืองเรืองไตรรัตน์พ้น พันแสง

ฃรินรสพระธรรมแสดง ค่ำเช้า

หอไตรระฆังขาน ภายค่ำ

ไขประทีปโคมแก้ว ก่ำฟ้าเฟือนจันทร์

จาตุมหาราชิก

ดุสิต

นิมมานรดี

ดาวดึงส์

อาลัยอาวรณ์

เป็นห่วงเป็นใย

กังวล

สงสัย

พระนางอุมา

พระนางลักษมี

พระนารายณ์

ถูกทั้ง ก และ ข

พระลบสุริยเลี้ยว ไศลลา โลกเอย

ทุกทิศชระมัวมา มืดแล้ว

คุลาตีอกไห้ หาใคร

นามจึ่งปรากฏใน แก่งนี้

ถึงตระนาวตระหน่ำซ้ำ สงสาร อรเอย

จรศึกโศกมานาน เนิ่นช้า

ลับยักษ์ลับเยาวให้ เรียมหา แม่แฮ

ฤๅอสุรพาลพา แวะเว้น

ลับยักษ์ลับเยาวให้ เรียมหา แม่แฮ

ฤๅอสุรพาลพา แวะเว้น

เห็นจากจากแจกก้าน แกมระกำ

ถนัดระกำกรรมจำ จากช้า

แม่กลองกลองบ่ได้ ยินดัง

รัวแต่กรประนัง หนึ่งค้อน

ถึงชรอ่ำชรอุ่มห้อง เวหา หนเอย

คิดอรแมกเมฆมา กลัดไว้

เอียงอกเทออกอ้าง อวดองค์ อรเอย

เมรุชุบสมุทรดินลง เลขแต้ม

อากาศจักจานผจง จารึก พอฤๅ

โฉมแม่หยาดฟ้าแย้ม อยู่ร้อนฤๅเห็น

ร่ำรักร่ำเรื่องร้าง แรมนวล นาฏฤๅ

เสนาะสนั่นดินครวญ ครุ่นฟ้า

สารสั่งพี่กำสรวล แสนเสน่ห์ นุชเอย

ควรแม่ไว้ต่างหน้า พี่พู้นภายหลัง

ถับถึงปากร่วมน้ำ คะนึงนาง

ถามข่าวไปปากพราง พี่พร้อง

อรมาท่าหลงทาง ฉงนอยู่

ปากร่วมวานปากร้อง เรียกเจ้ามาจร

จากมามาลิ่วล้ำ ลำบาง

บางยี่เรือราพลาง พี่พร้อง

เรือแผงช่วยพานาง เมียงม่าน มานา

บางบ่รับคำคล้อง คล่าวน้ำตาคลอ

บ้านบ่อน้ำบกแห้ง ไป่เห็น

บ่อเนตรคงขังเป็น เลือดไล้

อ้าโฉมแม่แบบเบญ- จลักษณ์ เรียมเอย

มาซับอัสสุชลให้ พี่แล้วจักลา

ชมแขคิดใช่หน้า นวลนาง

เดือนตำหนิวงกลาง ต่ายแต้ม

พิมพ์พักตร์แม่เพ็ญปราง จักเปรียบ ใดเลย

ขำกว่าแขไขแย้ม ยิ่งยิ้มอัปสร

จากมามาลิ่วล้ำ ลำบาง

บางยี่เรือราพลาง พี่พร้อง

เรือแผงช่วยพานาง เมียงม่าน มานา

บางบ่รับคำคล้อง คล่าวน้ำตาคลอ

ลมพัดคือพิษต้อง ตากทรวง

หนาวอกรุมในดวง จิตช้ำ

โฉมแม่พิมลพวง มาเลศ กูเอย

มือแม่วีเดียวล้ำ ยิ่งล้ำลมพาน