การให้อภัย

การมีปิยวาจา

การให้ความรัก

การตั้งสติที่มั่นคง

การให้อภัย

การรู้จักควบคุมอารมณ์

การมีความซื่อสัตย์สุจริต

การวางแผนด้วยความรอบคอบ

เพราะนางเชื่อความฝัน

เพราะนางไว้วางใจในตัวพระอภัยมณี

เพราะนางกลัวจะเป็นอันตราย

พราะนางกลัวพระอภัยมณีจะสิ้นรักนาง

การที่นางฝันร้าย

ประตูถ้ำเปิดทิ้งไว้

ไม่พบพระอภัยมณีและสินสมุทร

ปี่ของพระอภัยมณีหายไป

ขี้คลาด

กล้าหาญ

เสียสละ

เห็นแก่ตัว

มังกรเกี่ยวเลี้ยวลอดกอดมังกร ประชุมซ่อนแฝงชลขึ้นวนเวียน

ฝูงม้าน้ำทำท่าเหมือนม้าเผ่น ขึ้นลอยเล่นเลี้ยวลัดฉวัดเฉวียน

ตะเพียนทองท่องน้ำนำตะเพียน ดาษเดียรดูเพลินจนเกินมา

เห็นละเมาะเกาะเขาเขียวชอุ่ม โขดตะคุ่มเคียงเคียงเรียงรุกขา

แล้วว่าแก่สินสมุทรสุดที่รัก แม้นางยักษ์จะมารับจงกลับหลัง

พระโยคีชี้หน้าว่าอุเหม่ ยังโว้เว้วุ่นวายอีตายโหง

เที่ยวดำด้นค้นหามัจฉาใหญ่ พอจับได้ปลาอินทรีขึ้นขี่หลัง

ฉวยไม้เท้าก้าวย่างจากบัลลังก์ แขกฝรั่งพรั่งพร้อมล้อมลีลา

อันตาข้าถ้าค่ำเห็นสว่าง ทั้งเดินทางเรี่ยวแรงแข็งขยัน

เห็นละเมาะเกาะใหญ่ที่ไหนบ้าง หยุดเสียบ้างให้สบายจึงผายผัน

ถ้าแก้ไขให้นางไปค้างป่า ได้ล่วงหน้าเสียบ้างจะยังชั่ว

เห็นลูกไม้ในป่าคว้าเข้าปาก กำลังอยากยืนขยอกจนกลอกหัว

จะเหลียวซ้ายสายสมุทรสุดสายตา จะแลขวาควันคลุ้มกลุ้มโพยม

ถึงประตูคูหาเห็นเปิดอยู่ เอ๊ะอกกูเกิดเข็ญเป็นไฉน

เข้าในห้องมองเขม้นไม่เห็นใคร ยิ่งตกใจเพียงจะดิ้นสิ้นชีวา

แลดูปี่ที่เป่าเล่าก็หาย นางยักษ์ร้ายรู้ว่าพากันหนี

สีเขียวขี้ม้า

สีเขียวอ่อน

ดีเทาเข้ม

สีดำ

นางผีเสื้อหนีกลับไป แต่ยังคอยวนเวียนอยู่รอบเกาะ

พระอภัยมณีเป่าปี่ เพลงการเวก จนนางผีเสื้อสมุทรหูแตกตาย

นางเงือกคลอดลูกชื่อ สุดสาคร

นางผีเสื้อสมุทรถูกพระโยคีฆ่าตาย

เพราะนางเงือกมีของวิเศษที่พระฤาษีให้ไว้

เพราะพระอภัยมณีมีบุญญาธิการสูง

เพราะมีสินสมุทรไปด้วย จึงทำให้ภูติพลายกลัว

เพราะสินสมุทรมีมนต์ขลัง

กลอนสุภาพ

กาพย์

ร่ายยาว

โคลงสี่สุภาพ

7 ปี

8 ปี

9 ปี

10 ปี